Biuro Spraw Beznadziejnych

Kiedy mieszkałam w Polsce język starych emigrantów wydawał mi się archaiczny. Teraz mój język zaczyna się robić archaiczny. Nie oduczę się stosować dopełniacza przy czasowniku z negacją, choć wydaje się, że w tych kontekstach czeka nas w polszczyźnie biernik. Np
“I tu popełniłam błąd , bo materiał nie mocuje się do słupka tylko do ramy fotela”
“Podział ten nie anulowała ani II Wojna Światowa ani komunizm”

Ciekawe dlaczego mówimy kontekst zamiast mówić tło, okoliczności? Podobną historię mają inne polskie wyrazy, niektóre odchodzą do lamusa, wyparte przez obcojęzyczne snobistyczne twory. A mnie ich żal.

biblioteka – książnica
brązowy – gniady
dekada – dziesięciolecie
dialog – rozmowa
dyżur – służba
echo – pogłos
egoizm – samolubstwo
egzystencja – byt
elokwencja – krasomówstwo
fałsz – kłam
fantazja – wyobraźnia
firanka – zasłona
firma – przedsiębiorstwo
flamaster – mazak
folklor – ludowość
fotografia – zdjęcie
fragment – część
frapować – urzekać
gratis – darmo
horyzont – widnokrąg
idealny – doskonały
identyczność – tożsamość
inspiracja – natchnienie
kabel – przewód
kolacja – wieczerza
kartofel – ziemniak
kolega – druh
komplikować – wikłać
litera – bukwa
lustro – zwierciadło
marzec – brzezień
muzyka – gędźba
natura – przyroda
perfuma – pachnidło
prezent – podarek
prysznic – natrysk
randka – schadzka
raport – sprawozdanie
republika – rzeczpospolita
serio – poważnie
szkielet – kościec
szlafrok – podomka

Definicja nimfomanki:
kobieta która pragnie seksu tak często jak przeciętny facet

wilgotne powietrze przy ziemipowietrze falujące od żaru

oba oczy, uszy, drzwi, gęśle czy oboje obydwoje oczu, uszu, drzwi, gęśli?

z trzystu sześćdziesięciorgiem pięciorgiem dzieci czy z trzystu sześćdziesięcioma pięciorgiem dzieci?

siedmioro zwierząt? dwoje książąt?

Liczebniki zbiorowe to chyba najtrudniejsza odmiana w polszczyźnie. Szczególnie, że to czego sobie życzą puryści językowi nie jest normą w aktualnym języku. Nikt nie mówi oboma rękoma, wszyscy mówią obiema rękami, a wg polonistów to pierwsze jest poprawne. Odnoszę wrażenie, że liczebniki zbiorowe kojarzą się nam z osobami i dlatego coraz niechętniej je stosujemy do rzeczy. Szczególnie, że tak definiuje to słownik PWN: oboje, obydwoje «liczebnik zbiorowy odpowiadający liczebnikowi obaj, używany wyłącznie w odniesieniu do osób różnej płci i do dzieci» No to jak z tymi ręcami i uszami?

Takie wyniki daje wyszukiwanie w googlu:

oboje uszu 1 760
obydwoje uszu 705
oba uszy 2 970
obydwa uszy 714

oboje rąk 123
obydwoje rąk 40
obie ręce 166 000
obydwie ręce 12 000

Sonda. Czy powiedzielibyście obydwoje/oboje uszu, czy obydwa/oba uszy?

FORMY

Nie ma form liczebników zbiorowych dla pełnych setek, tysięcy ani wyższych liczb, stosuje się liczebniki główne, ale już dla dziesiątek są liczebniki zbiorowe. Tendencja do stosowania liczebników głównych zamiast zbiorowych jest wyraźna. Kto mówi w klasie uczy się dwadzieścioro troje dzieci?

Dwojgiem ludźmi czy dwojgiem ludzi?

Po dwoje, dwojga, dwojgiem, rzeczownik występuje w dopełniaczu, np kociąt, ludzi, ale po dwojgu nie. W celowniku dwojgu kociętom, ludziom, lub miejscowniku o dwojgu kociętach, ludziach? Czemu nie mówi się o dwojgu kociąt? It’s etymology stupid!
Liczebniki zbiorowe były kiedyś przymiotnikami i zaimkami. Jako takie wchodziły w związki zgody z kwantyfikowanymi rzeczownikami, np dwojgu kociętom. Potem liczebniki zbiorowe przyjęły w większości zachowania składniowe rzeczowników i zaczęły wchodzić z określanymi rzeczownikami w związki rządu: w mianowniku, bierniku i narzędniku, a pozostałe w związku zgody: w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku.

ZASTOSOWANIE

Liczebniki zbiorowe występują:
z niektórymi rzeczownikami bez liczby pojedynczej: dwoje drzwi, czworo grabi;

z nazwami niedorosłych zwierząt i ludzi, które w mianowniku liczby pojedynczej kończą się na –ę: kurczę – troje kurcząt, kaczę – pięcioro kacząt; dziewczę – sześcioro dziewcząt; (ale trzy źrebaki, trzy kaczątka, trzy dziewczynki!)

z rzeczownikami występującymi w parach: dwoje oczu, czworo rąk;

z nazwami grup osób o różnej płci: troje dzieci, Ich Troje;

z kilkoma starymi frazeologizmami: dziesięcioro przykazań, Rzeczpospolita Obojga Narodów i in.

Polszczyzna się zreformowała w piśmie. Szczególnie z “nie”.

Wszystkie imiesłowy przymiotnikowe (czynne: piszący, czytający, bierne: napisany, przeczytany) pisze się łącznie z nie. Ale można też osobno, np jak się chce podkreślić: jest nie piszący ale nie jest nie czytający.

Rzeczowniki łącznie z “nie”. No chyba, że chcemy przeciwstawić “nie pisanie ale bazgranie” lub “Patrzy na mnie królik nie królik, uszy długie, ale pysk jak u psa”.

Przymiotniki w stopniu równym też razem z “nie”. Chyba że przeciwstawiamy: “nie mały, a duży”

Poza tym osobno.

Putin też ją odbierze w przyszłości. Nie wiadomo tylko jeszcze komu.

Jeść wszystko i czekać na cud

tuman to dziecko kurzu i wiatru

Właśnie władze wydały rozporządzenie o równouprawnionych toaletach w szkołach i świetlicach. Po szwedzku mowi sie kärt barn har många namn, co znaczy “ulubione dziecko ma wiele imion”. Nazywa się to również unisex-toalett, lub hen-toalett. Hen to nowo stworzony zaimek bezpłciowy: z hon (ona) i han (on).

Pamiętam jak przyjechałam do Szwecji to Matka powiedziała mi, że debata publiczna w tym kraju różni się radykalnie od reszty świata. Mówi: teraz np dyskutuje się zawzięcie czy wolno psom obcinać ogony. To było ponad cwierć wieku temu. Teraz dyskutuje się sracze. Chyba jest postęp. Przynajmniej humanitaryzm dotyczy teraz ludzi, tyle że o płci obojętnej.

Lepsze to niż

wg p. Stanisława Michalkiewicza:
przekonanie, że podział dochodu narodowego powinien następować pod przymusem przez państwo

Włóczęga – człowiek, który nazywałby się turystą gdyby miał pieniądze.

Egoista – więcej dba o siebie niż o mnie

Duchowny – człowiek który dba o nasze życie pozagrobowe i w ten sposób zarabia na własne doczesne.

Wierność – silne swędzenie z zakazem podrapania się.

Takt – niewypowiedziana część naszych myśli.

Sumienie – cichy głosik który szepce, że ktoś patrzy.

Rodzynka – stroskane winogrono.

Para – woda w natchnieniu.

Milczenie – tekst który niezwykle łatwo jest błędnie zinterpretować.

wg Georga Orwella
Dziennikarstwo to drukowanie tego czego inni nie chcą widzieć w druku. Cała reszta to reklama.

Teoria jest wtedy gdy wszystko wiemy, ale nic nie działa.
Praktyka jest wtedy gdy wszystko działa a my nic nie wiemy.

Osoba która zasłynęła byciem sławną.

Takie definicje znalazłam na polskich stronach.

Ali, muzułmańskie dziecko w Skandynawii pyta mamę: co to jest socjalizm i co to jest rasizm?

Mama: Socjalizm jest wtedy, kiedy biali ludzie pracują na to, żebyśmy my mogli przyjechać do ich krajów i dostawać zasiłki… no wiesz – dopłaty do czynszu, kupony na jedzenie, darmowe leczenie i takie tam. Na tym polega socjalizm.

Ali: Ale mamo, czy ci głupi biali ludzie nie wściekają się, że tak jest?

Mama: Oczywiście, że tak, kochanie. I to jest właśnie rasizm!

Co to jest? Najlepiej zrozumieć to na przykładzie śmierci ksieżnej Diany

Angielska Księżna z egipskim kochankiem rozbiła się we francuskim tunelu, jadąc niemieckim samochodem wyposażonym w holenderski silnik, kierowanym przez belgijskiego szofera, który był po wypiciu szkockiej whisky, ścigani przez włoskich paparazzi, na japońskich motocyklach, ratowana przez amerykańskiego lekarza, używającego szwajcarskich lekarstw.

Tę wiadomość przesyłam wam ja Polka mieszkająca w Szwecji, przy użyciu amerykańskich programów z mojego Macintosha, a Wy prawdopodobnie czytacie to na swoim komputerze, który używa tajwańskie “chipy”, koreański monitor, a zmontowany był przez bangladeszskich robotników w singapurskiej fabryce, transportowany przez hinduskich kierowców, prawdopodobnie potem przechwyconym przez somalijskich piratów, odbity przez NATO-wski partol morski, wyładowany przez sycylijskich dokerów, i dowiezionych do Was przez nielegalnych czeczeńskich kierowców ….

Przepraszam twórcę afiszu ogłaszającego występ chóru, że poprawiłam niepotrzebnie frazę en riktigt God Jul, bo jakiś native speaker szwedzki zwrócił uwagę, że nie ma zgody przymiotnika z rzeczownikiem. Nie ma zgody, bo “riktigt” to nie przymiotnik tylko przysłówek, określa nie “Jul” tylko “God”, znaczy to “naprawde wesołych świąt”.
Niestety za mało mam pewności siebie w języku którego nie jestem native speaker, mimo, że znam jego gramatykę lepiej niż wielu native speakers.

Dopełniacz liczby pojedynczej może mieć końcówkę -a, -u, -i lub -y. Nie sprawiają kłopotów.
– Rzeczowniki r. żeńskiego, np. pani, sagi, topieli itp.
– Rzeczowniki r. żeńskiego, np. wody, firany, szafy,
– Rzeczowniki r. męskiego zakończone samogłoską -a, np. starosty, atlety itp.
Rzeczowniki r. nijakiego zawsze przybierają -a, np. słońca, dziecka, morza, nieba.

Trudności wiążą się z rodzajem męskim i wyborem między -a oraz -u. Nie ma tu jednoznacznych kryteriów, ale końcówka -a jest charakterystyczna dla:
– nazwy osób i zwierząt: lekarza, redaktora, pisarza, generała, rekina, zająca (wyjątki: wołu, bawołu).
– nazwy narzędzi, naczyń, miar, wag, liczb i miesięcy: tasaka, tłuczka (ale już śrubokręta lub śrubokrętu); garnka, kubka; kilometra, węzła; funta, kilograma; miliarda, tuzina; marca, maja, września.
– nazwy owoców, grzybów, marek fabrycznych,
– tańców i gier: ananasa, arbuza; borowika, prawdziwka; opla, volkswagena; poloneza, walca; golfa, pokera.

Z kolei końcówka -u jest zaś charakterystyczna dla:
– rzeczowników abstrakcyjnych, zbiorowych i materialnych, np. humoru, wdzięku; tłumu, zbioru; bursztynu, cementu.
– skrótowców, np. LOT-u, PAN-u, PWN-u, a także: SMS-u (!), GPS-u.

Zależnie od znaczenia mogą być różne końcówki:
– zamek – D. zamku (budowli), ale zamka (błyskawicznego, np. w kurtce),
– przypadek – D. przypadku (zbieg okoliczności), ale przypadka (kategoria fleksyjna, np. dopełniacz),
– strach – strachu (uczucie), ale stracha na wróble,
– bal – balu (zabawy), ale bala (kłody drzewa),
– post – postu (wstrzemięźliwość od jedzenia), ale posta (wiadomość na forum internetowym)

SMS-a czy SMS-u? Obie formy są poprawne, ta pierwsza uznawana jest za potoczną, ale kto wie może stanie się normą podobnie jak: skanera, plotera, komputera, posta czy bloga (obok blogu).

Coraz bardziej wypierany jest przez biernik: zamiast używać czegoś, używa się coś. Podobnie jest z

dotykać/dotknąć, doznawać/doznać, pilnować, pragnąć, próbować, wymagać, zabraniać/ zabronić, zakazywać/ zakazać, zapominać/ zapomnieć, życzyć. Pamiętam jak bardzo irytowało mojego ś.p. teścia ten biernik u telewizyjnych dziennikarzy.

Jest to jeden z licznych przejawów upraszczania fleksji w polszczyźnie współczesnej. Innym jest brak odmieniania obcych nazwisk. Jedynym znanym mi wyjątkiem wśród osób publicznych jest Janusz Korwin Mikke, który uporczywie mówi o p. Hilarii Clintonowej, Angeli Merkelowej, itd. MIchał Rusinek, były sekretarz Wisławy Szymborskiej, odebrał telefon od Pani która chciała rozmawiać z panem Michałem Rusinek. Ależ proszę Pani, ja się deklinuję! wykrzyknął Rusinek. A to przepraszam! odpowiedziała Pani.

Ten wierszyk krąży anonimowo po internecie, dostałam od Krysi

Mądrze gada, czy też plecie, ma swój język Polak przecie!
Tośmy już Rejowi dłużni, że od gęsi nas odróżnił.
Rzeczypospolitej siła w jej języku również tkwiła…
Dziś kruszeje ta potęga, dziś z angielska Polak gęga…

Pierwszy przykład tezy tej: zamiast dobrze jest okej!
Dalej iść śladami tymi, to nie twarz dziś masz a imidż…
Co jest w stanie nas roztkliwić ? Nie życiorys czyjś, lecz siwi!
Gdzie byś chciał być w życiu, chłopie? Nie na czubku, lecz na topie …
Tak Polaku gadaj wszędy! Będziesz modny… znaczy trendy
i w tym trendzie ciągle trwaj, nie mów żegnam, mów “baj-baj”!
Gdy ci nietakt wyjdzie spory, nie przepraszaj! Powiedz: Sorry!
A gdy elit chcesz być bliżej, to nie “Jezu” mów, lecz Dżizes …
Kiedy szczęścia zrąb ulepisz, powiedz wszystkim, żeś jest hepi!
A co ciągnie cię na ksiuty? Nie uroda ich, lecz bjuty !
Dobry Boże, trap się trap… Dziś nie knajpa już, lecz pab!

No, przykładów dosyć, zatem trzeba skończyć postulatem,
bo gdy język rani uszy, to jest o co kopie kruszyć!
więc współcześni poloniści walczcie o to, niech się ziści:
Żeby wbrew tendencjom modnym polski znów był siebie godny!
Pazurami ! Wet za wet ! Bo do d… będzie wnet…

Post Scriptum:
Angielskiemu nie ubędzie kiedy Polski Polskim będzie…
ja z zachwytu będę piał: super! hiper! ekstra! łał!