Więc - żebyś w trosce nie żył, więc - żebyś nie żyła w płaczu, przyjdź do mnie, ponury zwierzu, przyjdź, nocy, targana rozpaczą ...
Nadal to tylko wstępne wyniki wyborów, ale już teraz ocenia się, że czerwoni zdobędą 312 głosów elektoralnych a niebiescy 226. Takiej obsuwy demokratów dawno nie było. Nawet tradycyjnie niebieskie stany wybrały zmianę kursu. Trump team ma teraz dużo do roboty.
A Europa nadal przemądrzała i długo będziemy czekać żeby zmądrzała.
Ja się plasuję w 2%, obojętne po lewej czy po prawej.
Dzisiaj się modlę za kraj, który w młodości uważałam za pochodnię wolności, za którą wszyscy będziemy podążać. Niestety od lat siedemdziesiątych Stany zbłądziły, obierając konsumpcję i władzę jako swój cel. My w Europie też. Wg Thomasa Sowella od Lyndona Johnsona władza zastępowała to co działało tym co brzmi ładnie. Najwyższa pora żeby ten trend odwrócić, choć to bardzo trudne. Czy zespół Trumpa podoła temu wyzwaniu? Wiem, że nie zrobi tego zespół Kłamała Harris, ale na szczęście ma minimalne szanse na wygraną. Wg prawa Goodwina ten kto użyje w debacie argumentu “reductio ad Hitlerum”, zawsze przegrywa.
Let me play among the stars
Let me see what spring is like
On a, Jupiter and Mars
I sing today as Haendel wrote in Messiah: Rejoice, rejoice, rejoooooice greatly! Elon opens up the universe for humanity. Today SpaceX launched Starship rocket and caught booster in giant metal arms.
Vilken fantastisk och dramatisk kväll vi hade. Wojtek balanserade på scenens kant när han dirigerade, och så Ewa kollapsade vid slutet (det var verkligen kvavt på scenen). Det fanns en läkare bland publiken, och när Ewa återfick medvetande ställdes hon i mitten på scenen och fick stående ovationer. Tonåringar i publiken trodde att allt var avsiktligt regisserat för att höja spänningen. Nedan konsertens manus.
Tillsammans 25 år-13 140 000 minuter, samma högljudda kaos varje gång vi möts! Hur har vi uthärdat? Vi har ett hemligt recept för en lyckad kör, som vi kommer avslöja ikväll, var och en ingrediens separat, och illustrera detta med sånger.
Vi börjar med den tyngsta ingrediensen: man tar c:a 70 kilo maestro. Då kan vi kliva in i djupaste vatten, med öppen mun dessutom. Vilket vi gör i en gammal “spiritual” fr. 1901 Wade in the water
Nästa ingrediens: ta 3 välfyllda skopor med kärlek, blanda omsorgsfullt med lika mycket förtjusning. Detta garanterar känslan av float när man sjunger om just kärlek, må det vara mästerverk från 1500talet eller nutida sånger. Ni kommer höra Thomas Morleys komposition till Shakespears soneter: om Philomelas förlorade kärlek (Though Philomela lost her love), om ett älskande par som rullar i hö (It was a lover and his lass), vår Evert Taubes fantastiska kärleksförklaring i Så skimrande var aldrig havet
Nu kommer en av basingredienserna: Guds försyn. Vad skulle vi ta oss utan våra skyddsänglar? Receptet föreskriver 1 skyddsängel för varje körmedlem, vi fuskar inte, Wojtek får också en.
Änglar är eviga så vi kan åberopa våra skyddsänglar i så pass tidsskilda stycke som 49 psalm från 1600 tonsatt av Mikołaj Gomółka till J.Kochanowskis översättning av Davids psalmer, samt nutida verk Agnus Dei av Bob Chilcott.
En ingrediens som absolut inte får förbises: c:a 2 matskedar vemod. Utan den ingrediensen är det svårt att förmedla den tröst som musiken ger oss. Vemod kommer illustreras med en polsk folkvisa Rönnbärsången, efter det kommer Wojtek att trolla fram melankoli i F.Chopins Preludium
En oumbärlig ingrediens vänskap: Ta lika mycket som du väger, snåla inte med den ingrediensen, och, om det behövs, krydda med tårar. Nu kommer vi övertyga er med hjälp av Marta att inget annat räknas mer än vänskap som skapar sammanhållning, både i kören men även med er : vår trogna publik. Youve got a friend är en sång som alla känner. Carol King sade att det var egentligen inte hon som komponerade den utan hon fick den av ett högre väsen
Receptet föreskriver att vänskap blandas väl med skratt och humor. Detta får vi utlopp för i vår klubb för starka damer: En byrå för hopplösa fall. Vi är inte feminister, vi älskar er herrar, men ibland ägnar vi lite tid åt att granskar era tillkortakommande. Det får ni höra nu i en sång från Byråns egen kabaré, vår egen version av Besame mucho, som i sin tur bygger på R. Schumanns pianokonsert nr 54. På svenska O vilken macho!
På tal om den kvinnliga aspekten av kören. Enligt psykologer så har vi kvinnor lättare än män att skapa relationer, och det sägs att skvaller är det kittet som hjälper här. Nu får ni höra ett praktexempel på skvaller, nämligen Fågelskvaller. Poeten Julian Tuwim skrev en dikt till barn, och Henryk Mikolaj Gorecki komponerade musik. Den är mycket modern, svår att sjunga- ni har blivit varnade, men den återspeglar skvaller på ett verkligen träffande sätt.
Vår enda herre kommer bidra nu med den essentiella ingrediens som inte bara damkör utan varenda människa behöver, nämligen: tron på framtiden, visioner drömmar. Wojtek komponerade den inspirerande sången som en del i musikalen Alice i Underlandet, till Andrzej Strzeleckis text.
I Wojteks sång finns en ingrediens som är svår att mäta med skopor, eller i deciliter, nämligen passion för musik. Hör och häpna att vi har funnit känslan av äkta passion hos våra svala finska grannar, i en sång av nutida komponist Illka Kuusisto The Land of Music. Han är även kördirigent, 91 år gammal och still going strong. Världsstatistik visar att dirigenter har den hälsosammaste yrke – de lever längst av alla yrken. Wojtek förberedd dig på minst 25 år till.
Tillsammans har vi nu vandrat länge, vi har haft roliga stunder men även tuffa utmaningar. Vi delar många minnen, och de frammanas varje gång vi sätter oss tillsammans i en ledig stund och minns våra resor, eskapader. Det skadar inte att ta en drink då, varje kör behöver sådana stunder, och andra med. Detta fångas förträffligt i sången Memories av Maroon 5 där man utbringar “Toast to the ones here today”
En kanske underskattad ingrediens, men inget kan åstadkommas utan den – ärlighet, Ibland måste man även blanda in två-tre skopor ilska. Men, utan sådan stålbad vissnar all kraft i gruppen – styrka får man bara av sanning. Så Led oss Gud, med hjälp av Wojtek, in i den mest äkta uttryck av känslor i våra sånger. Nu en gospel av Doris Akers, en förnäm komponist och sångare, med 500 sånger på sitt konto, kallad Miss Gospel Music.
Det som inte kan överdoseras är glädje. Om det blandas in i tillräcklig mängd i musiken så kan man höra skogen sjunga, så som i Morgonen, komponerad av Oskar Lindberg till en dikt av Johan Runeberg, en finlandssvensk 19hundratalets författare. Det är han som skrev Finlands nationalsång.
Sist men absolut inte minst: den ingrediens som är en bristvara i det moderna samhället: tacksamhet. Om man omfamnar livet med tacksamhet blir man glad för varje ny dag, och vill ge hellre än ta. Sådana är mina körkompisar och jag är innerligt tacksam för detta.
Vi är även tacksamma till vår trogna publik, till de som stödjer vår verksamhet: polska konsulatet, och Nylöse kyrkan (representerad här av Tobias Olsson). Vår tacksamhet för musik, för möjligheten att uppleva och sjunga den, lyfter oss över generationer av musiker – vi står på giganternas axlar. Inget uttrycker tacksamheten Till musiken vackrare än Franz Schubert.
Ale się działo! Było ciasno na tej scenie, szczególnie jak Wojtek stawał przed nami do dyrygowania – balansował na krawędzi sceny. Ale to nie koniec dramaturgii. Przy zapowiadaniu ostatniego utworu usłyszałam głuchy dźwięk i gromadne OCH. Było duszno, co spowodowało, że Ewa się osunęła. Na szczęście był lekarz na widowni (Zosia) i Ewa wróciła do nas szybko powitana owacją na stojąco. I wszystko się dobrze skończyło. Poniżej najtrudniejszy utwór oraz scenariusz naszego koncertu.
25 lat czyli 13 140 000 minut razem, a przy każdym spotkaniu ten sam wrzaskliwy chaos. Jak udało się nam dotrzeć aż do srebrnego jubileuszu? Mamy tajny przepis na udany chór. Przedstawimy dziś składniki tego przepisu po kolei, ilustrując piosenkami.
Zaczynamy od najcięższego składnika – weź ok. 70 kg maestro. Z nim można wdepnąć w najgłębszą wodę, nawet z otwartą buzią. Czynimy to w negrospiritual z 1901 Wade in the water
Następnie weź 3 czubate łyżki miłości i dobrze wymieszaj w proporcji 1 do 1 z zachwytem. To gwarantuje uczucie float kiedy śpiewasz o miłości, zarówno w 16 wiecznych arcydziełach Tomasza Morleya skomponowanych do sonetów Szekspira jak i współczesnych pieśniach Everta Taube. Usłyszycie teraz o Filomeli co straciła kochanka (Though Philomela lost her love), o kochankach na sianku (It was a lover and his lass), i fantastyczne wyznanie miłości w piosence Så skimrande var aldrig havet.
A teraz jeden z bazowych składników – opatrzność boska. Co poczęlibyśmy bez Anioła Stróża? Przepis przewiduje po jednym na każdego członka chóru, bez oszukiwania, dla Wojtka też. Anioły są wieczne, zwracamy się więc do nich w utworach z różnych epok. Pierwszy utwór z 16 wieku: Psalm 49. Jan Kochanowski poprosił Mikołaja Gomółkę o skomponowanie muzyki do jego tłumaczenia psałterza Dawidowego. Gomółka oddał gotowe dzieło w kilka miesięcy. Drugi utwór to współczesne Agnus Dei skomponowane przez mojego równolatka Boba Chilcotta.
Składnik, którego nie może zabraknąć to melancholia, wystarczą 2 łyżki, ale bez tego składnika nie udałoby się przekazać pocieszenia które niesie nam muzyka. Zilustrujemy to rzewną pieśnią ludową Jarzebinowa pieśń, a po niej Wojtek wyczaruje melancholię w Preludium Fryderyka Chopina.
A teraz niezbędny składnik – przyjaźń: weź tyle ile ważysz, a w razie potrzeby przypraw łzami. Przekonamy was z wydajną pomocą Marty, że nic tak się nie liczy jak wspólnota przyjaciół, nie tylko nasza w chórze ale również wspólnota z wami naszą wierną publicznością. You’ve got a friend to pieśń o przyjaźni, którą chyba wszyscy znają. Stworzyła ją Carol King, ale twierdziła że została jej podyktowana prosto z niebios.
Przepis nakazuje dokładnie wymieszać przyjaźń z humorem i śmiechem. A tego mamy dużo w naszym klubie niezależnych kobiet “Biuro Spraw Beznadziejnych”. Nie jesteśmy feministkami, kochamy was panowie, jednak bywa, że poświęcamy trochę czasu na rozpatrywanie waszych wad. Usłyszycie o nich w naszej wersji utworu Besame mucho – Beze mnieś macho. Besame mucho zaczerpnęło inspirację z koncertu fortepianowego 54 R. Schumanna, niektórzy używają tu określenia plagiat.
Nawiązując do żeńskiego aspektu chóru. Wg psychologów kobietom jest łatwiej niż panom nawiązywać relacje, a istotnym spoiwem relacji, którego trochę brakuje panom, są plotki. Nam nie brakuje. Przedstawimy wzorcowy przykład plotek Ptasie plotki. Do wiersza dla dzieci Juliana Tuwima nowoczesną muzykę skomponował Henryk Mikołaj Górecki. Utwór świetnie oddaje jazgot plotek, ale trudno się to śpiewa.
Nasz jedyny wspaniały mężczyzna przedstawi teraz składnik esencjonalny, nie tylko dla chóru ale każdego człowieka: wiara w przyszłość, wizje i marzenia. To Wojtek skomponował ten inspirujący utwór, jest on częścią musicalu Alicja w krainie czarów, text Andrzej Strzelecki.
W pieśni Wojtka znajduje się składnik którego nie da się odmierzyć ani łyżką, ani na kilogramy, mianowicie pasja do muzyki i śpiewu. Wyobraźcie sobie że taką gorącą pasję odnajdujemy w zimnym fińskim kraju w piosence The country of music Ilkka Kuusisto, 91 letniego kompozytora i dyregenta chórów. Jak wykazują światowe statystyki, dyrygent to najzdrowszy zawód – dyrygenci żyją najdłużej. Wojtku przygotuj się na następne 25 lat.
Tyle razem drog przebytych, tyle scieżek przedeptanych, mamy co wspominać, i chętnie to robimy w wolnych chwilach, chętnie z drinkiem, takich chwil potrzebuje każdy chór, i może nie tylko chór. Piosenka Memories grupy Maroon 5 wspaniale to odzwierciedla, wznosimy więc “Toast to the ones here today”
Składnik niedoceniany: szczerość, do której trzeba czasami wmieszać kilka łyżek złości. Bez tego nie ma energi, bo ta bierze się ze szczerości i prawdy. Prowadź nas więc Boże z pomocą Wojtka do jak najszczerszego wyrażania uczuć w naszym śpiewie. Posłuchamy teraz gospelu Lead me guide me napisanego przez Doris Akers, znamienita kompozytorkę z 500 utworami na swym koncie, nazywaną Miss Gospel Music
Składnik którego nie można przedawkować to radość. Dzięki niej słyszy się jak las śpiewa. Tak jest w utworze Morgonen (Poranek) skomponowanym przez Oskara Lindberga do poematu Johana Runeberga, pisarza z mniejszości szwedzkiej w Finlandii, który stworzył też fiński hymn.
Na koniec, składnik może najważniejszy – wdzięczność. Bardzo potrzebny to składnik we współczesnym roszczeniowym społeczeństwie. Jeśli przyjmuje się życie z wdzięcznością, cieszy każdy nowy dzień i chcemy dawać, nie brać. I tacy są właśnie moi przyjaciele w chórze, za co jestem im głęboko wdzięczna.
Jesteśmy tez wdzięczni naszej wiernej publiczności oraz tym, którzy wspomagają naszą działalność: konsulat polski w Sztokholmie, Nylöse kyrkan który udostępnia nam lokal na próby (dziś jest z nami kantor Tobias Olsson). Wdzięczność za możliwość przeżywania i wykonywania muzyki wyraża najpiękniej Franz Schubert w utworze Till musiken
To już w najbliższy czwartek 3 października 2024 o godz. 18:30 w Röhsska Museet, Vasagatan 39. Szybko kupować bilety po 100 kr, bo braknie: swish 1234746103. Let the music grab you!
Yesterday the Swedish Parliament voted for Chat Control. EU is yet going to vote on this. This legislation is propagated as a tool in fighting child pornography. Its consequence is that we loose the right to private conversation.
EU is fighting against all evil in a similar was as the Sovjet Union fought for peace: so hard that everything got demolished.
The Brazilian justice ordered X to block accounts of some opponents of the present regime. X responded that Judge de Moraes demands them to break Brazil’s own laws, so they cannot comply, upon which de Moraes ordered to block Starlink’s bank accounts. Using X will cost Brazilians a fine of 50000 reais (about 9000 dollars). Well, freedom of speech has got a price.
Musk and Trump had a normal conversation. I have never seen either Kamala or Joe have an earnest conversation like this.
Trump is not a stiff politician, he can joke. He said that immigration saved his life: he turned his head to point to a screen with an immigration diagram so the bullet hit his ear not his head.
He is not treated as a human being by media, derided in a similar way as Jews were. I am appalled by the depth of indoctrination against Trump. He is a Hitler. He staged his assassination to get supporters. Democracy will end with him in power. We have hate speech laws but they are never applied to the hate narrative promoted by the main stream media.
Ok, Trump is not ideal, he is narcissistic, he loves to boast, he is like that, so what? Perhaps he would not overdo it so much if he got credit for his achievements from main stream media. Was he a Hitler during his presidency? Did democracy end then? No. He kept in check all the dictators. He used blackmail or threat, and they did not start any new wars. Trump ended wars which Obama (Nobel Peace Price laureate) started. The result of 4 years of Joe and Co is global nuclear warming. Iran got richer, because China buys its oil, which was not possible under Trump who had agreement with China on oil embargo from Iran. Trump warned Germany that it was getting dependent on energy from Russia, and Nordstream was not opened until Joe came to power. Russia is now weaponised, has close relations with North Korea and China. The world has become much more dangerous place under sleepy Joe than it was under Trump Hitler.
His political priorities accord with the wish of his voters. He wants to stop people coming to US. It is only 4% of the Earth population and people are coming from 100% of the Earth. Venezuela is down 70% convicted criminals because they are deported to the open US border. Crime is on the rise, and at the same time if you try to stop a thief you’re a racist that should be arrested. Europe has been experiencing this for a long time. I wish I got similar people as Elon and Donald on team Sweden. They plan a “government efficiency commission” to cut down unnecessary government spending. Like the present Argentinian president.
I do not give a damn who Trump is – his political program is sound. But I am a stupid sheep.
Dzisiaj przegłosowano votum nieufności dla obecnego rządu. Pierwszy raz w historii Szwecji rząd zostaje odwołany przez parlament.
7 czerwca odwiedziła Centrum Polonijne w Goteborgu pani ambasador Joanna Hofman. Piękna i urocza kobieta, wcale nie “blondyna”, jak zresztą widać na zdjęciu.
Kabaret sprawował honory gospodarza, był też krótki występ. Jak zwykle fantastyczny, brawom nie było końca. Nawet ci nie znający polskiego byli przekonani że mają do czynienia z najlepszym polskim kabaretem … w Goteborgu.
Aby jeszcze bardziej emocjonalne były te wybory, postawiłam 3000 kr na wygraną Trumpa. Biden ma wygrać wg bukmacherów i dlatego za niego płacą tylko 1.5, a za Trumpa 2.65. Wolę Trumpa choćby dlatego, że nie wiadomo kto będzie rządził jeśli wygra Biden. To jest staruszek, któremu mylą się zabawnie ludzie i słowa. Otóż raz sądzi, że jego kontrkandydatem jest George Bush, raz że Ronald Reagan, i twierdzi, że wspiera go olbrzymia “voter fraud organisation”.
Prezydent wybierany jest przez 538 elektorów, czyli senatorów i reprezentantów. Każdy stan ma 2 senatorów, a liczba reprezentantów zależy od ludności stanu: najludniejszy stan Kalifornia ma 55 elektorów a najmniejsze po 3 elektorów.
Aby wygrać wybory trzeba mieć większość głosów elektorskich, a dla wygrania tych per stan wystarczy przewaga jednego głosu. Nie liczy się więc ilu obywateli zagłosuje na kandydata, co uświadamia proporcja poniżej.
Kochana ludzkości!
Bardzo podniecona zrobiłam wpis poniższy. Niestety okazało się że pogoda nie pozwoliła na wystrzelenie rakiety dzisiaj. Nowa próba w sobotę 30 maja.
Znowu wysyłamy dwóch członków naszego gatunku w kosmos: Robert Behnken i Douglas Hurley. Trzymajmy kciuki za tych dwóch odważniaków i za wszystkich inżynierów i przedsiębiorców którzy uczynili tę wyprawę możliwą. I ty i ja należymy do tego wspaniałego gatunku – ludzkości. Należy tu wspomnieć człowieka który jest motorem tego wydarzenia – Elon Musk. Lubię tego faceta.
Astronauci lecą do stacji ISS. Kapsułę Dragon V2 wyniesie w kosmos rakieta Falcon 9. 20 kwietnia 2019 poprzedni model kapsuły Dragon został totalnie zniszczony w wyniku wybuchu. Nowy Dragon wyposażony jest w rakietę ratunkową w razie niespodzianek.
Dron zaprogramowany przez firmę Maćka, a głównie Maćka, od 15 maja zaczął latać samodzielnie nad Goteborgiem. Dokładnie nad tym rejonem gdzie kiedyś mieszkaliśmy, czyli Torslandą. Na wezwanie służb SOS dron leci pod wskazany adres i spuszcza na lince defibrylator w dobrze wybrane miejsce, tzn takie żeby było jak najbliżej podanego adresu a jednocześnie dostępne (np nie za przepaścią, itp).
Jest to zwieńczenie trzyletniej pracy i dużych nakładów inwestycyjnych. Trzeba teraz trzymać kciuki żeby pojawili się dobrze płacący klienci.
Przedwcześnie odszedł Roger Scruton, zmarł na raka w 75 roku życia. Tzw liberałowie zaszczuli tego filozofa nazywając go right-wing racist and homophobe. Doprowadzili do usunięcia go ze stanowiska doradcy komisji architektonicznej rządu brytyjskiego. Jego przestępstwa to następujące opinie. Islamophobia to słowo “invented by the Muslim Brotherhood in order to stop discussion of a major issue”. Scruton przeciwstawiał się modernizmowi, który niszczy stare normy. Po szwedzku słowo normbrytande (łamiące normy) to imiesłów o bardzo pozytywnym ładunku. Szwecja to chyba najmniej konserwatywny kraj na tej ziemi. A Scruton odważał się mówić, że to heteroseksualizm jest normą a nie homoseksualizm!
Sir Roger Scruton głosił pochwałę konserwatyzmu, podobnie jak jego pierwowzór Edmund Burke. Burke potępiał rewolucję francuską:
Wściekłość i szaleństwo mogą w pół godziny zniszczyć więcej, niż roztropność i przezorność potrafią zbudować w ciągu stu lat. Scruton doświadczył co oznacza dyktatura postrewolucyjna w komunistycznej Czechosłowacji gdzie siedział w więzieniu, bo pomagał czeskim dysydentom.
Polska notatka o tym filozofie w Wikipedia to dobry przykład nagonki liberałów, którzy nie potrafią nawet zrozumieć wartości myśli tego filozofia – większa część notatki poświęcona jest oskarżeniom o bycie płatnym pachołkiem przedsiębiorstw tytoniowych. Scruton pisał pozytywnie o używkach takich jak papierosy i wino nie dlatego że mu płacono, ale dlatego że je lubił.
Artykuł jednego z badaczy z Google opublikowany na stronie Nasa w zeszłym tygodniu, ale już usunięty, przedstawił procesor kwantowy Google dokonujący w 3 minuty 20 sekund tyle kalkulacji które najlepszemu z aktualnych komputerów zajęłyby ok. 10000 lat.
Przyszłość jest już tu? Nowy kwantowy iPhone z zamrażarką?
Brytyjczycy to kolonizatorzy których się lubi. Hong Kong chętnie stałby się kolonią brytyjską! Studenci którzy wtargnęli do parlamentu w Hong Kongu zawiesili tam flagę byłej kolonii brytyjskiej. Jak się zastanowię, wolałabym podlegać rządowi brytyjskiemu niż szwedzkiemu.
Ostatnio tłumaczyłam wnuczkom że zdarzają się w Indiach jogini, którzy nie jedzą nie piją a żyją. Twierdzą, że czerpią energię ze słońca. Jak to wytłumaczyć naukowo pokazuje przedsiębiorstwo fińskie Solar Foods, które tworzy proteiny z wody powietrza i prądu elektrycznego, w cenie €5 za kilo!
Jogini są wśród zwierząt?
Notre Dame w płomieniach 15-16 kwietnia 2019 roku
Wczoraj został zaaresztowany przez brytyjską policję, po powiadomieniu jej, że Ekwador odwołuje azyl przydzielony Assange. Siedział 7 lat w ambasadzie Ekwadoru, ale po zmianie władzy w Ekwadorze stał się niewygodnym gościem. Nagonka w Stanach Zjednoczonych jest najlepiej skomentowana przez Tucker Carlson:
oskarżenia o to że jest agentem rosyjskim są bezpodstawne, Wikileaks zrobiło jedynie to co każde czasopismo chętnie robi: upublicznia przecieki. Tak jak kiedyś za czasów wojny wietnamskiej zrobił to New York Times z tzw Pentagon Papers. Wikileaks opublikowało to co wykradł Bradley Manning, aktualnie kobieta Chelsea Manning.
David Nutt to neuropsychofarmakolog który wymyślił Alcarelle. Za kilka lat obiecuje dostępność tego ersatzu alkoholu w sklepach.
Bazuje to na supercząsteczce “alcosynth” która działa przyjemnie jak alkohol ale nie ma negatywnych skutków ubocznych kaca czy marskości wątroby. 
